Staat van de Deeleconomie in Nederland

Door: drs. Hans Hoekstra

De staat van de deeleconomie

Onder de noemer ‘deeleconomie’ heeft zich inmiddels een bonte verzameling platformen aan het firmament gemeld. Onderzoeksbureau Newcom Research & Consultancy onderzoekt al sinds 2014 jaarlijks hoe de deeleconomie zich ontwikkelt, welke platformen groeien en welke motieven consumenten hebben voor het wel of niet gebruiken van deze platformen. Wat zijn de ontwikkelingen in 2018? De resultaten van de vijfde editie van de Deeleconomie Monitor worden hieronder behandeld.

De deeleconomie groeit

De deeleconomie in Nederland groeit nog altijd. Zowel de bekendheid als het gebruik van de diverse platformen is, net als in de laatste jaren, toegenomen. De bekendheid groeit licht, gemiddeld met 8%.

Vooral het gebruik groeit. Inmiddels gebruikt 15% van de Nederlanders van 15 jaar en ouder één of meerdere deelplatformen. Dit komt neer op meer dan 2 miljoen gebruikers. Vorig jaar lag het gebruik nog op 12%. De groei van de deeleconomie zit niet overal, maar tekent zich vooral af bij bepaalde platformen. Met name het gebruik van Uber, Airbnb, SnappCar en Catawiki groeit, maar ook bij de kleinere platformen zien we groei in gebruik. De vier genoemde platformen groeien eveneens in bekendheid.

Kijken we terug naar de start van de metingen in 2014, dan zien we ook een aantal platformen waar bekendheid en gebruik nauwelijks toegenomen zijn in de loop der jaren. Zo ligt de bekendheid van 1%Club al jaren rond de 10%. De bekendheid van Thuisafgehaald.nl ligt al jaren iets onder de 30%. Beide voorbeelden boeken geen winst op het vlak van bekendheid, maar groeien wel iets in gebruik. Hetzelfde geldt in mindere mate voor uitleenplatform Peerby en autodeeldienst MyWheels. Dit zijn allemaal zeer uiteenlopende platformen, dus wat zegt dit nu eigenlijk over de deeleconomie als geheel?

Vroeg of laat wordt delen commercieel

Ten eerste lijkt het er sterk op dat de échte groei toch vooral in de commerciële platformen zit. De grootste platformen, waarvan je je kunt afvragen of ze eigenlijk wel echt tot de deeleconomie behoren, zijn sinds jaar en dag Marktplaats.nl en Bol.com (tweedehands). Grote marktpartijen met navenante marketingbudgetten om hun platformen te laten groeien.

De grootste groei in gebruik zit bovendien momenteel in platformen met een commercieel doel, zoals Uber en Airbnb. Deze platformen zijn in eerste instantie mogelijk begonnen met een nobel doel, namelijk het beschikbaar stellen van je luchtbed of auto aan mensen die er op een goedkope en makkelijke manier gebruik van kunnen maken. Een klassieke win-winsituatie. Inmiddels zijn dit grote, commerciële bedrijven met miljarden euro’s aan beurswaarde.

De kernwoorden voor toegevoegde waarde zijn goedkoop, snel en gemakkelijk

Voor consumenten hoeft dit overigens geen belemmering te vormen. Idealistische motieven spelen een beperkte rol in de motivatie om platformen te gebruiken. Autodiensten, zoals Uber en SnappCar, worden vooral gebruikt vanwege drie redenen: het is goedkoop, het is snel en het is gemakkelijk in gebruik. Milieu-overwegingen spelen hierbij eigenlijk geen rol van betekenis (zie kader ‘Motieven gebruik autodiensten’).

Consumenten die deze autodiensten niet gebruiken, geven als reden vaak aan dat ze al een auto hebben. Voor hen voorzien de platformen niet in een behoefte. Dit raakt aan de kernmotieven van de deeleconomie. Een platform moet toegevoegde waarde hebben voor de consument, al dan niet in financieel opzicht, en daarnaast snel en gemakkelijk te bedienen zijn. De platformen die hier het beste in slagen zijn de platformen die hun idealistische veren inmiddels hebben afgeschud én het (investerings)kapitaal verworven hebben om hun apps en websites te perfectioneren.

Motieven gebruik autodiensten

Top 3 redenen om autodiensten te gebruiken:

1. Goedkoop (53%)
2. Snel geregeld (49%)
3. Gemakkelijk in gebruik (48%)

Top 3 redenen om autodiensten niet te gebruiken

1. Ik heb al een auto (61%)
2. Het kost me te veel tijd (11%)
3. Ik weet niet hoe het werkt (8%)

Digitaal delen is niet voor iedereen

Een derde leerpunt, dat samenhangt met de voorgaande twee, is: de deeleconomie blijft voorbehouden aan een relatief beperkt deel van de samenleving. Hoewel er sprake is van groei en we vast niet alle deeleconomie-initiatieven meegenomen hebben in onze onderzoeken, is de deeleconomie allesbehalve mainstream te noemen. Dit wordt duidelijk als we de profielen bekijken van consumenten die wel en niet gebruik maken van één of meerdere platformen.

Onder 65-plussers is de adoptie van internet inmiddels ruimschoots voltooid, maar deze groep weet de weg naar de diverse platformen nog maar mondjesmaat te vinden. Ook zien we dat niet-werkzamen er relatief weinig gebruik van maken, terwijl dit consumenten zijn die zonder meer baat zouden kunnen hebben bij het delen van goederen, woonruimte en transportmiddelen.

Wat voor mensen maken dan wel gebruik van de deeleconomie? Meer dan de helft van deze groep is hoog opgeleid. Daarnaast zien we dat met name twintigers en dertigers meer dan gemiddeld gebruik maken van de deeleconomie. Van de hoogopgeleide twintigers maakt bijvoorbeeld een derde gebruik van één of meer platformen. Hoe intensiever men gebruik maakt van de diverse platformen, des te groter de kans dat we met een hoogopgeleide man te maken hebben van tussen de 20 en 40 jaar oud. 

Technologie enthousiasmeert gebruikers

De interesse in dergelijke platformen heeft echter niet alleen met een bepaalde motivatie of sociaal-demografisch profiel te maken. Gebruikers van de deeleconomie kenmerken zich (eveneens) door een sterke affiniteit met technologie. Zo geeft tweederde van de gebruikers aan dat ‘nieuwe technologieën hen enthousiast maken’. Een relatief grote groep is er bovendien van overtuigd dat ‘nieuwe technologieën ons leven beter maken’. Met name gebruikers van Airbnb onderscheiden zich door het omarmen van nieuwe technologieën.

Los van het technologische aspect, motiveert ook de sociale component. Dat zien we terug in het relatief intensieve gebruik van social media binnen deze groep. Men maakt relatief vaak gebruik van de geijkte social media, zoals YouTube, Twitter en LinkedIn, maar met name de kleinere social media worden veel vaker gebruikt dan gemiddeld. Dan gaat het bijvoorbeeld om Tumblr en Foursquare. Per saldo is dit een groep van (early) adopters die nieuwe technologieën en nieuwe platformen in ieder geval graag een keer uitproberen.

Gebruikers platformen verschillen

Natuurlijk zijn niet de gebruikers van alle platformen zo makkelijk op één hoop te gooien. Zo zien we dat gebruikers van Catawiki zich wat vaker dan bij andere platformen in de leeftijdsgroep 65+ bevinden. Het veilingplatform trekt relatief weinig gebruikers tussen de 20 en 40 jaar.

Het tegengestelde geldt voor Airbnb en Uber. Zes op de tien gebruikers van deze platformen is tussen de 20 en 40 jaar oud. Bij deze twee platformen valt verder op dat de gebruikers nog vaker dan gemiddeld hoog opgeleid zijn.

Platformen die zich vooral richten op gemak, zoals Thuisafgehaald, worden veelal gebruikt door jonge werkzame consumenten. Hobbygerichte platformen, zoals Etsy, Catawiki en Marktplaats, worden relatief vaak gebruikt door niet-werkzamen en/of gepensioneerden.

Langlopend onderzoek naar de adoptie van nieuwe technologieën

Sinds 2014 voert Newcom Research & Consultancy jaarlijks onderzoek uit naar de adoptie, bekendheid en gebruik van sociale initiatieven. Hierbij gaat het om online platformen die samen vaak de ‘deeleconomie’ genoemd worden. Naast de vragen over deze platformen worden er ook vragen voorgelegd die te maken hebben met de adoptie van nieuwe technologieën in zijn algemeenheid, de bescherming van persoonlijke gegevens en (angst voor) het gebruik van big data en andere privacygerelateerde zaken.

In januari 2018 werden in totaal 3.125 respondenten vanaf 15 jaar ondervraagd via een online vragenlijst. De respondenten maakten deel uit van diverse onderzoekspanels en zijn per e-mail uitgenodigd om deel te nemen aan het onderzoek. De onderzoeksresultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd en provincie en zodoende representatief voor Nederlanders van 15 jaar en ouder.

Newcom heeft in totaal 11 platformen voorgelegd aan de respondenten: Peerby.nl, 1%Club, Thuisafgehaald, Catawiki, Airbnb, Marktplaats, Bol.com (onderdeel Tweedehands spullen), Etsy, Uber, SnappCar en MyWheels. Als het gaat over ‘gebruikers’ is de definitie: gebruikt op dit moment één of meer platformen uit dit rijtje, uitgezonderd Marktplaats en Bol.com (onderdeel Tweedehands spullen).

{literal}

{/literal}